Recenzja filmu

Kontrolerzy (2003)

Bulcsú (Sándor Csányi) to znudzony życiem młody mężczyzna, który pracuje jako kontroler w węgierskim metrze. Codziennie boryka się z różnymi osobowościami, sprawdzając, czy każdy pasażer posiada przy sobie obowiązkowy bilet. Tak samo jak inni kontrolerzy ma dość swojej pracy i zasad, jakie w niej panują. Sytuację zmienia pewna tajemnicza kobieta, jaką spotyka podczas jazdy pociągiem. Od tej chwili Bulcsú będzie musiał udowodnić swoją wartość, a ową okazję podsyca seria dziwnych samobójstw, jakie dokonują się nocą.

Nimród Antal (reżyser filmu) nie przebiera w środkach, serwując nam mroczną historię naszpikowaną specyficznym humorem. Pierwsza scena wyraźnie daje nam znać, że mamy do czynienia z poważnym kinem, ale następna szybko gasi pragnienie widzów nastawionych na nastrojowe kino, lecz tutaj trzeba zaznaczyć, że nie zostawia ich na gołym lodzie. I tak jest przez większość seansu. Antal z chirurgiczną precyzją odmierzył węgierski humor, z psychologicznym sznytem, zmieniając historię o 180 stopni. Nie powinny więc dziwić sprośne żarty bohaterów, podczas gdy patolodzy wydobywają resztki zmasakrowanego samobójcy, który rzucił się pod pociąg. 

Fabuła filmu skupia się na grupie kontrolerów. Każdy z nich jest pozbawiony jakichkolwiek perspektyw na życie. Wymęczeni wszechogarniającą rutyną i brakiem motywacji do działania przeklinają każdego pasażera. Niektórzy się przyzwyczaili, godząc się z otaczającą rzeczywistością, zaś inni przejawiają niepohamowane skłonności do wydurniania się, potwierdzając przy tym swoją głupotę. Czasem to jedyne wyjście, aby wyróżnić się z tłumu. "Kontrolerzy" to nie jest jednak film o kanarach i nie można go rozumieć dosłownie. Bohaterowie to tylko tło i wstęp do wydarzeń, jakie rozegrają się w metrze. Jeśli przymkniemy na to oko, dostaniemy inteligentne kino naszpikowane symboliką. A na te elementy należy zwracać uwagę przy końcowej interpretacji. Aby dostrzec przekaz filmu, należy czytać pomiędzy wierszami, otworzyć umysł na każdą ewentualność i zwrócić uwagę na kolorystykę poszczególnych lokacji. 

Twórcy nie boją się zmieniać oblicza filmu co jakiś czas. Z początku, faktycznie mamy wrażenie, że to kolejne dzieło zahaczające o patologiczne kino i ukazujące trudności pracy kontrolera. Z czasem jednak nasze złudne przekonania przybierają irracjonalną formę, kiedy na scenę wkraczają postacie nie mające nic wspólnego z bierną narracją filmu i na pierwszy rzut oka nie pasujące do mrocznej stylistyki metra. Samo miejsce, w jakim rozgrywa się akcja, trudno nazwać nawet metrem. Wszystkie te elementy znajdą ujście w finałowej scenie. Dzieło Antala można śmiało nazwać surrealistycznym doświadczeniem.

Całość dopełnia świetna gra aktorska. Nie mam w tej kwestii nic do zarzucenia, a postać głównego bohatera jest, krótko mówiąc, intrygująca. Muzyka w idealny sposób dopasowała się do psychodelicznego klimatu metra. Zdjęcia są co najmniej dobre, liczyłem na więcej zbliżeń i statycznych ujęć. 

Dla niektórych "Kontrolerzy" będą swoistą dawką depresyjnego kina z modułem niestrawnego humoru, dla innych zaś odniesieniem do chrześcijańskiej ideologii i ukazaniem walki z własnymi słabościami. Jedno jest pewne - węgierski obraz to małe arcydzieło kina europejskiego, które pod płaszczykiem zwykłej historii o grupie zwykłych kontrolerów, skrywa pewną tajemnicę do odkrycia. Czasami zbyt ironiczne i niezręczne jak wizyta w szpitalu. A jednak zobaczyć wypada.